W relacjach zawodowych zdarzają się sytuacje, w których szef ma prawo ukarać Cię za określone przewinienia. Jesteś pracownikiem? Ponosisz odpowiedzialność służbową? Oto pierwszych 5 rzeczy, jakie powinieneś wiedzieć na temat kar porządkowych.

1. Czym w ogóle jest kara porządkowa?

Jak sama nazwa wskazuje, kara porządkowa jest jednym z możliwych następstw naruszenia jakiegoś ustalonego porządku. Kary porządkowe obowiązują w urzędzie skarbowym i w sądach, w których za niestawiennictwo lub niewłaściwe zachowanie stosuje się areszt albo obciążenie kosztami postępowania. Podobne zasady panują w firmach i zakładach pracy, w których za przewinienia pracownik odpowiada przed pracodawcą. Ten zaś ma prawo nałożenia na niego kary za określone przewinienia, czyli naruszenie porządku pracy.

2. Kto kogo może ukarać karą porządkową?

Nakładanie kar leży oczywiście w gestii silniejszego, czyli pracodawcy… i tylko pracodawcy. Należy pamiętać, że inspektorzy PIP czy kontrolerzy BHP nie mają takiej władzy. Mogą oni jedynie zasugerować pracodawcy ukaranie pracownika za nieprzestrzeganie przepisów i zasad higieny pracy. Dodatkowo, jako że kary porządkowe reguluje kodeks pracy, można je stosować wyłącznie wobec osób zatrudnionych w oparciu o umowę o pracę. To z kolei odbiera pracodawcy możliwość straszenia swych podwykonawców, kontrahentów czy pracowników zatrudnionych w oparciu o umowę o dzieło i umowę zlecenia konsekwencjami, które zostaną za chwilę opisane.

3. Kiedy zasadne jest karanie pracownika?

Na wstępie musimy zaznaczyć, że możliwość zastosowania kary jest prawem pracodawcy a nie jego obowiązkiem. To szef zatem decyduje o tym, czy użyć tego narzędzia i którą z form wybrać jako najbardziej adekwatną do przewinienia. Ukaranie osoby wykonującej służbowe obowiązki możliwe jest wtedy, gdy jej postępowanie okaże się bezprawne i zawinione, czyli gdy zrobi coś niewłaściwego (np. w trakcie pracy będzie grać w Pokemony) lub zaniecha zrobienia czegoś (np. w ogóle do pracy nie przyjdzie).

Zakłada się przy tym, że kary porządkowe można stosować w sytuacji przewinień, które nie kwalifikują się do natychmiastowego wypowiedzenia umowy o pracę. Ich nałożenie może być jednak swego rodzaju wstępem do zwolnienia, więc nie można ich tak po prostu zignorować. Uzasadnione nałożenie kary to mocny argument w kontekście przyszłego wypowiedzenia umowy o pracę, choć i tu obowiązują pewne ograniczenia.

4. Jak można zostać ukaranym?

Kodeks pracy przewiduje trzy rodzaje kar, wśród których wymienia: a) upomnienie; b) naganę; c) karę pieniężną. Ten zestaw ma charakter kompletny, co w praktyce oznacza, że nie ma żadnych innych możliwości karania pracownika za jakiekolwiek wykroczenia. Jeśli pracodawcy wpadnie do głowy ukarać Cię inaczej… złamie prawo i sam może ponieść za to konsekwencje. Wracając jednak do sankcji, na pierwszy rzut oka różnią się one ciężarem gatunkowym. Ale szef nie jest zobowiązany do stosowania ich np. w kolejności od najłagodniejszej. Nie możesz zakładać, że za „lżejsze” wykroczenie dostaniesz z automatu „lżejszą” karę. Twój pracodawca nie ma obowiązku stosować gradacji, ale powinien wziąć pod uwagę: a) rodzaj naruszenia obowiązków; b) stopień Twojej winy i c) dotychczasowy stosunek do pracy, które to mogą karę złagodzić albo wręcz zaostrzyć.

5. Jak nie można zostać ukaranym?

Jak wspomnieliśmy, nie można ukarać Cię w sposób, który nie został ściśle określony przez Kodeks pracy. Stanowi to wykroczenie przeciwko prawom pracownika zagrożone grzywną w wysokości od 1000 do 30 000 zł.  Co więcej, nie można Cię również ukarać dwa razy za to samo, co ma znaczenie w wypadku, w którym pracodawca rozważa wobec Ciebie zwolnienie dyscyplinarne. Zasada niekarania podwójnie za to samo wykroczenie oznacza między innymi, że nie możesz dostać jednocześnie upomnienia i nagany, a także nagany i „dyscyplinarki”. Nałożenie kary porządkowej (upomnienia, naganny, czy kary pieniężnej) nie oznacza jednak, że nie możesz zostać pociągnięty do odpowiedzialności majątkowej lub karnej.

O tym, w jakich sytuacjach pracodawca ma prawo wyciągnąć konsekwencje finansowe, pisaliśmy TUTAJ. Więcej informacji na temat kary i zwolnienia za to samo przewinienie znajdziesz TUTAJ. Niedopuszczalne jest ponadto stosowanie kar porządkowych wybiórczo, w sposób dyskryminujący, np. tylko wobec jednego, a nie wszystkich zawinionych pracowników. To ostatnie zachowanie można bowiem traktować jako przejaw mobbingu. Więcej o nim znajdziesz z kolei TUTAJ.

Jeśli uważasz, ze nie wyczerpaliśmy tematu do końca lub otrzymałeś taką karę i chcesz sprawdzić, czy słusznie i jak długo przyjdzie Ci się z niej tłumaczyć… czytaj nas już za tydzień. Wtedy opiszemy 5 kolejnych rzeczy, jakie powinieneś wiedzieć o karach porządkowych.